|
"Solidarność" - Krystalizacja ruchu społecznego po wielkiej rewolcie
|
|
 Wydarzenia 1980-81 r. były przedmiotem zainteresowania dziennikarzy, politologów i historyków. Zasada jawności stosowana przez "Solidarność" owocowała natychmiastową publikacją zapisów posiedzeń kierownictwa Związku /Krajowej Komisji Porozumiewawczej/ oraz obszernych sprawozdań z rozmów z przedstawicielami władz.(1)
Istnieje już dość obszerna literatura dotycząca "polskiej rewolucji", w tym opracowania Jerzego Holzera i Timothy Garton Asha, kilka opracowań monograficznych i kilkanaście tomów ?ródeł wydanych przez Archiwum "Solidarności". Ogłoszono kalendaria, kilka rozmów wspomnieniowych z działaczami Związku.(2) Paradoksalnie, okres po 1989 r., nie sprzyjał badaniu przeszłości zwycięskiego, jak się okazało, ruchu. Ukazały się w ostatnich latach dwa większe opracowania monograficzne, raczej popularny zbiór sylwetek liderów "Solidarności" oraz próba analizy socjologicznej w znacznej części oparta na wcześniejszych badaniach.(3)
O drugiej stronie konfliktu - Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, rządzie, aparacie administracji i wojska - wiadomo mniej. Już w 1980-81 ogłoszono wprawdzie większość protokołów z posiedzeń Komitetu Centralnego, co pozwalało zorientować się na bieżąco w poglądach dominujących w owym gremium, ale nie dawało to wglądu w decyzje szczegółowe. Ważnym krokiem naprzód w poznawaniu kulis było opublikowanie wywiadu z Ryszardem Kuklińskim.(4)
Znaczenie przełomowe miało ogłoszenie protokołów z posiedzeń Biura Politycznego przez "Aneks" w 1992 r.(5) Niemałe znaczenie mają wspomnienia S.Kani, W.Jaruzelskiego, M.F.Rakowskiego, J.Pińkowskiego.(6) Istotne dla odtworzenia zjawisk zachodzących w PZPR jest opracowanie Romana Backera o strukturach poziomych.(7)
Opublikowanie w 1993 r. części dokumentów radzieckiego kierownictwa zapoczątkowało badania nad naciskiem radzieckim na Polskę. Dalszym krokiem było wydanie kolejnych dokumentów przez Witalija Pawłowa. Dokumenty ujawnione przez stronę rosyjską są dalece niekompletne, pominięto część protokołów Biura z okresu wielkich napięć np. z grudnia 1980/, nie ogłoszono dokumentów wojska i KGB.(8) Niezwykle ważne zapisy ujawniła natomiast strona niemiecka.(9) Dokumentacja ta oraz rodzima - czerpana z archiwów polskich - była przedmiotem analiz nadzwyczajnej komisji sejmowej badającej okoliczności wprowadzenia stanu wojennego. Prace komisji owocowały ogłoszeniem kilku monograficznych ekspertyz, ale samych dokumentów niestety nie ujawniono.(10) Pozostały one tajne i niedostępne dla badaczy tak dalece, że nie udało się uzyskać do nich dostępu także na potrzeby obecnej konferencji.(11) Prócz dokumentacji opublikowanej podstawą dalszych analiz mogą być więc jedynie papiery I Sekretarza KC PZPR przechowywane w Archiwum Akt Nowych, udostępnione na potrzeby naszej konferencji.
Wstęp | Sierpień | "Solidarność" | Partia | Tezy i pytania
(1) Żródłem fundamentalnym jest tu "AS", wychodzący od stycznia do grudnia 1981, redagowany przez H.Łuczywo, J.Szczęsną, S.Blumsztajna, a także biuletyny BIPS.
(2) T.G.Ash: "Polska rewolucja. Solidarność 1980-81", Londyn 1987 /wyd. angielskie Londyn 1983/; J.Holzer: "Solidarność 1980-81. Geneza i historia", Paryż 1984. Spośród ujęć monograficznych wymienić można A.Turaine, J.Strzelecki, F.Dubet, M.Wieviorka: "Solidarność. Analiza ruchu społecznego 1980-81", Warszawa 1989 /wydanie francuskie 1982/; S.Stefański /W.Suleja/: "Solidarność na Dolnym Śląsku", Wrocław 1986; Z.Zwożniak: "Jak rodziła się Solidarność. Region śląsko-Dąbrowski 1980-81", Warszawa 1990; S.Jakubowicz: "Bitwa o samorząd 1980-81", Londyn 1988; zbiór rozpraw "Postulaty 1970-71 i 1980" pod red. B.Chmiel i E.Kaczyńskiej, Warszawa 1988; dwa tomy "Studiów nad ruchami społecznymi" wydane przez Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego w 1989 i 1990 r. Z wydawnictw ?ródłowych wspomnieć należy opracowanie A.Drzycimskiego i T.Skutnika zapisu rozmów "Gdańsk, sierpień '80", Paryż 1986, Gdańsk 1990 oraz cały cykl stenogramów Krajowej Komisji Porozumiewawczej i Komisji Krajowej przygotowany przez Archiwum "Solidarności". Z kalendariów wspomnieć trzeba "Polskie lato" /1980/ opracowane przez J.Kamińskiego /"Zeszyty Historyczne" nr 60/1982 oraz M.Pernala i J.Skórzyńskiego "Kalendarium Solidarności 1980-1989", Warszawa 1990. Wśród pamiętników, oprócz relacji L.Wałęsy /"Droga nadziei", Warszawa 1988/ trzeba wymienić interesujące wywiady i relacje A.Celińskiego, A.Gwiazdy, T.Kowalika, J.Kuronia, K.Modzelewskiego, W.Onyszkiewicza, Z.Bujaka, z których większość ukazała się w "Krytyce" w latach osiemdziesiątych.
(3) S.Kowalski: "Krytyka solidarnościowego rozumu. Studium z socjologii myślenia politycznego", Warszawa 1990; M.Chodorowski: "Sieć 81. Powstanie, struktura, działanie", Warszawa 1992; "Rodem z Solidarności. Sylwetki twórców NSZZ "Solidarność", pod red.B.Kopki i R.Żelichowskiego, Warszawa 1997; I.Krzemiński: "Solidarność. Projekt polskiej demokracji", Warszawa 1997. Wymienić też można skróconą wersję książki J.Holzera, uzupełnioną jednak o dane dotyczące sytuacji międzynarodowej: J.Holzer "Polska 1980-81", Warszawa 1995. Szczególny charakter ma kontrowersyjna monografia Lawrence Goodwyna "Jak to zrobiliście" /New York 1991, Gdańsk 1992/.
(4) "Kultura" nr 4/1987.
(5) "Tajne dokumenty Biura Politycznego. PZPR a Solidarność 1980-1981", Londyn 1992.
(6) S.Kania:"Zatrzymać konfrontację", Warszawa [1991], W.Jaruzelski: "Stan wojenny, dlaczego...", Warszawa 1992; M.F.Rakowski:"Jak to się stało", Warszawa 1991; J.Pińkowski: "Horyzont przed burzą", Warszawa 1993.
(7) R.Backer: "Struktury poziome w Toruniu /1980-1981/, Warszawa 1990. Por. "Rok walki. Dokumenty Komisji Konsultacyjno-Porozumiewawczej Organizacji Partyjnych w Toruniu /pa?dziernik 1980- -pa?dziernik 1981/", t.1-2, Toruń 1981.
(8) "Dokumenty. Teczka Susłowa", Warszawa 1993; "Generał Pawłow: Byłem rezydentem KGB w Polsce", Warszawa 1994. Pewne dodatkowe informacje i naświetlenia przynosi artykuł Woronkowa: "Moskiewska gra o Polskę", "Dziś" nr 4/1996, ale on także nie wyjaśnia wielu kluczowych aspektów /np. sensu wydarzeń w grudniu 1980/.
(9) M.Wilke, R.Gutsche, M.Kubina: "Die SED Fuhrung und die Unterdruckung der polnischen Oppositionsbewegung 1980/81", "Arbeitspapiere des Forschungsverbundes SED-Staat" nr 6/1993; "Hart und kompromisslos durchgreifen. Die SED contra Polen 1980/81. Geheimakten der SED-Fuhrung uber die Unterdruckung der polnischen Demokratiebewegung", oprac.M.Kubina, M.Wilke, Berlin 1995; "PRL w oczach Stasi", cz.I. Dokumenty z lat 1971, 1980-1982", oprac. W.Borodziej, J.Kochanowski, Warszawa 1995; Por. K.Grzybowska, M.Rybiński: "Kameraden i towarzysze", "Rzeczpospolita. Plus-minus" 4-5 marca 1995; także omówienia materiałów i dokumenty ogłoszone przez Tomasza Mianowicza: "Co można znależć w archiwach Stasi?", "Zeszyty Historyczne" nr 112/1995; "Stan wyższej konieczności", "Zeszyty historyczne" nr 116/1996; "Rozmowy marszałka Kulikowa z kierownictwem PRL w marcu 1981 r. Dokument z Archiwów Ministerstwa Obrony NRD", "Zeszyty Historyczne" nr 118/1996.
(10) J.Holzer: "Co wiadomo i czego nie wiadomo o stanie wojennym 1981 roku", "Tygodnik Powszechny" 18-25 grudnia 1994; K.Kersten: "Czym grozili starcy z Kremla", "Polityka" 16 grudnia 1995; A.Paczkowski: "Odpowiedzialność za stan wojenny", "Rzeczpospolita. Plus-minus", 29-30 lipca 1995; A.Werblan: "Czy w 1981 roku groziła interwencja", "Dziś" nr 6/1994; A.Werblan: "Trudny wybór", "Dziś" nr 7/1995.
(11) Jako swego rodzaju "przeciek", niezwykle jednak użyteczny trzeba zakwalifikować opracowania Lecha Kowalskiego: "Narodziny stanu wojennego", "Arka" nr 48 /6/ 1993.
|
|
2 czerwiec 2002
|
|
Andrzej Friszke
|
|
|
|
Nieznana w Polsce Białoruś
marzec 1, 2008
tłumacz
|
Odezwa do Ludożerców
i do samotnie stojącej walizki
sierpień 21, 2005
Wiesław Sokołowski
|
Drwiący śmiech pokoleń, czyli- o duchowym niewolnictwie
luty 23, 2008
Marek Jastrząb
|
Odwracanie kota ogonem - próby reform podatkowych Balcerowicza
sierpień 17, 2005
|
"On umrze na serce i pomogą mu w tym..."
marzec 13, 2006
Tadeusz Samitowski
|
Doliny władzy
sierpień 22, 2005
Mirnal
|
Pomnik dla Reagana
lipiec 10, 2007
zmk
|
Dług publiczny do 2006 nie przekroczy 55 proc. PKB
listopad 28, 2002
PAP
|
2008.06.12. godz 1200 Serwis wiadomości
czerwiec 12, 2008
tłumacz
|
NAPRAWIĆ KRZYWDY CZY SZUKAĆ WINNYCH ?
Artykuł dyskusyjny
luty 13, 2003
Leszek Skonka
|
Spisek generałów w USA?
kwiecień 16, 2006
Iwo Cyprian Pogonowski
|
Civitas dei
październik 5, 2007
...
|
Niebezpieczeństwo Nierównej Czyli Asymetrycznej Walki
lipiec 16, 2006
Iwo Cyprian Pogonowski
|
"Zeitgeist" Duch Czasu
listopad 5, 2007
marduk
|
Z 15-stu członków EU tylko trzy kraje - te które utrzymały swoją walutę - prosperowały
styczeń 2, 2007
Dorota
|
Unijny Rozbiór Serbii
Kosowo oddane islamistom
luty 19, 2008
Robert Wit Wyrostkiewicz
|
List otwarty do Polskiego Społeczeństwa
maj 4, 2003
Elżbieta Gawlas
|
O naszym obecnym Starszym Bracie, przez poprzedniego.
About our Big Brother, by the previous one. (1)(2007.09.20)
wrzesień 20, 2007
tłumacz
|
PiS nie wepchnal Polski do jewRopejskiego kolchozu, nie uchwalil budzetu na rok 2006, ani nie podpisal porozumienia wyslania
czerwiec 17, 2006
jasiek z toronto
|
Chrońmy nasze bogactwa
sierpień 7, 2003
prof. Julian Sokołowski, prof. Jacek Zimny
|
więcej -> |
|
